Pamięci Brygady Syberyjskiej

W dniach 21 – 29 sierpnia br. miasto Chorzele (na północnym Mazowszu) będzie obchodziło Dni Pamięci Brygady Syberyjskiej – cykl uroczystości mających upamiętnić wojnę polsko-bolszewicką z 1920 roku i wydarzenia, które rozegrały się pod Chorzelami 90 lat temu.

Dni Pamięci mają być hołdem dla żołnierzy należących do Brygady Syberyjskiej – jednej z najbardziej zapomnianych formacji wojny z bolszewikami. 23 sierpnia 1920 roku polscy żołnierze stoczyli nierówną bitwę z cofającymi się oddziałami kozackimi z III Korpusu Konnego Gaj-Chana. W trakcie walk i już po ich zakończeniu bolszewicy okrutnie obchodzili się z polskimi żołnierzami: żywym obcinali ręce szablami, martwe ciała zaś okrutnie kaleczyli. W ten sposób zamęczono 74 żołnierzy.

Po przejściu frontu miejscowa społeczność pochowała wszystkich zamordowanych we wspólnej mogile i szybko przystąpiła do budowy pomnika. Niestety, skromne środki, którymi wówczas dysponowano, pozwoliły tylko na wystawienie niewielkiego monumentu i ogrodzenie całej kwatery. Tu jednak do 1939 roku odbywały się wszystkie ważniejsze uroczystości państwowe, w których brała udział m.in. Straż Graniczna (do wybuchu wojny Chorzele były miasteczkiem nadgranicznym, leżącym nad granicą z Prusami Wschodnimi).

Po roku 1945 mogiła Sybiraków powoli popadała w zapomnienie. Kolejne pokolenia nie mogły głośno mówić, kto został pochowany na chorzelskim cmentarzu, ani w jakich okolicznościach ci ludzie ponieśli śmierć. Dopiero przemiany po roku 1989 pozwoliły na to, by rozpocząć dzieło przywracania pamięci tym bohaterom. Trzeba było jednak czekać prawie 20 lat, by odnowić to, co rozpoczęła społeczność chorzelska wiele lat temu.

W 2007 roku z inicjatywy jednego z mieszkańców Chorzel, Bolesława Więckowskiego, rozpoczęto wielkie dzieło odnowy zniszczonej kwatery Sybiraków. Ciężar prac wzięło na siebie Towarzystwo Przyjaciół Chorzel. W ciągu trzech lat dzięki ofiarności lokalnej społeczności i przychylności samorządów a także kościoła katolickiego udało się wystawić okazały pomnik i gruntownie odnowić kwaterę. Finał tych prac nastąpi w niedzielę, 22 sierpnia, podczas oficjalnego odsłonięcia pomnika i całej mogiły.

Aby odpowiednio uczcić wydarzenia z 1920 roku, a zarazem docenić wysiłek mieszkańców miasta i gminy przy budowie pomnika, organizatorzy postanowili przygotować cykl wydarzeń i uroczystości o różnorodnym charakterze. Do najważniejszych należeć będą:

21 sierpnia – KARAWANA EUROPA, wędrujący festiwal animacji i sztuki, organizowany wspólnie z Mazowieckim Centrum Kultury i Sztuki.

22 sierpnia – odsłonięcie pomnika i kwatery żołnierzy Brygady Syberyjskiej.

23 sierpnia – występ orkiestry koncertowej i solistów Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego.

28 sierpnia – sesja popularnonaukowa „1000 lat pogranicza Chorzel”.

29 sierpnia – Piknik Naukowy „Spotkania z Historią” oraz plenerowy pokaz filmowy.

Szczegółowy program obchodów, patrz tutaj.

Organizatorami Dni Pamięci Brygady Syberyjskiej są: Towarzystwo Przyjaciół Chorzel, Burmistrz Miasta i Gminy Chorzele oraz Starosta Powiatu Przasnyskiego.

[Fot. Archiwum]